کتاب «معراج السعاده» - ملا احمد فاضل نراقی
دوشنبه ۲۷ مهر ۱۳۹۴معراج السعاده کتابی در اخلاق اسلامی از ملا احمد فاضل نراقی است.
این کتاب خلاصه و ترجمهٔ فارسی کتاب عربی جامع السعادات از ملا مهدی نراقی پدر نویسنده است.
چنان که محمد حسن قزوینی نیز همین جامع السعادات را به عربی خلاصه نموده و نام آن را کشف الغطاء عن وجوه مراسم الاهتداء نام نهاده است.
معراج السعاده جهت فهم مردم عادی ساده نویسی شده و مطالب زیادی نیز بر آن افزوده شده.
اغلب آثار دیگر ملا احمد نراقی هم در ادامهٔ کار پدر نوشته شده.
در اینجا سعی شده
خلاصه‌ای بسیار کامل و دقیق و بی کم و کاست، در کمترین لغات ممکن از فصل یک و دو و سهٔ معراج السعاده از انتشارات هجرت ارائه شود:
معرفة النفسُ انفعُ المعارف (حدیث)
من عرف نفسه، فقد عرف ربّه (حدیث)
شناخت قوای روح
انسان متشکل است از دو بعد؛ یکی جسم و دیگری روح یا جان یا دل یا نفس. روح راکِب و جسم مرکب است و قوای بیشماری در اختیار اوست، که همه مطیع و فرمانبردار او اند، به جز قوای ۴ گانه یا اصلی؛ وهم[i]، غضب و شهوت که از قوای غریزی اند؛ و عقل که از قوای فطری ست.
- قوای بیشمار انسان یک نقطهٔ خیر و بی شمار جهت شر دارند. مانند دایره‌ای که مرکز آن خیر است. وصول به سمت خیر مانند بالا رفتن از کوهی که بر فراز آن گنجی باشد، سخت و پر حاصل است، و پایین آمدن از آن مانند پایین آمدن از کوهی به سمت بیابان بی آب و علف، آسان و مایهٔ اتلاف وقت و توان و تلف شدن از گرسنگی.
- قوای فطری که به انسان منحصر اند، در بدو حیات بالقوه[ii] اند و هدف آنها سعادت آینده می‌باشد
- قوای غریزی[iii] که بین انسان و حیوان مشترک اند، در بدو حیات بالفعل و اند و هدف آنها حفظ بقا می‌باشد
شناخت امراض روح
- تعریف) صفت: بروز ظاهری نوعی از عملکرد یک یا چند قوهٔ باطنی
-
- تعریف)صفت اعتدالی:
- تعریف)صفت تکاملی:
صفاتی که در اثر کوتاهی و یا اعتدال ویا افراط ویا ردائت روح در اطاعت از هر یک از قوا حاصل می‌شود و صفاتی که حصول آنها به این صفت بستگی دارد، از این قرار اند:
لذت و الم قوای ۴ گانه: فرمانبری روح از هر قوه موجب پدید آمدن لذتی و دفع رنجی ست. لذا هر عمل انسان برای رسیدن به لذتی یا دفع رنجی ست.
تزکیهٔ روح
- مقدمات تزکیهٔ روح
تزکیهٔ نفس مهم‌ترین هدف زندگی ست و تا قبل از حصول آن تمام اهداف باید ابزار باشند و از تصمیم‌گیری راجع به اهداف بعد از آن خودداری شود.
-
روش کلی
-
ارتقاء اخلاق
- یک صفت برای ارتقاء برگزینید.
- اعمال مربوط به ارتقای آن را انجام دهید.
- در مقابل وسوسه‌های صفت مخالف تا می‌توانید به انگیزش بپردازید.
-
مراقبه
-
مراقبهٔ محیط
- همنشینی و دنباله روی بدان: موجب گرایش به رفتار آنها و نزول به پایین کوه
- همنشینی و دنباله روی خوبان: موجب گرایش به آنها و صعود به بالای کوه
- شما را تحلیل نبرد، شما را نا امید نکند و رام و خاموش شود
-
مراقبهٔ اعمال:
- قبل از هر کاری به آن فکر کنید.
- از امکانات خوب استفاده کنید.
- اشتباهات را با انجام عمل مخالف جبران کنید.
-
مراقبهٔ غضب و شهوت
-
جلوگیری از تحریک غضب و شهوت با کنترل:
- چشم و گوش
- و مخصوصاً قلب و دل (خیال)
-
جلوگیری از تحریک غضب و شهوت با کنترل:
-
مراقبهٔ عقل
- به دلیل وجود غریزهٔ حبّ ذات بهترین هدیه برای شما عیبی از عیوب شماست. عیوب خود را بیابید. در آنها دقت کنید و با استدلال مخالف جواب ندهید
-
از یک دوست صدیق و پاک کمک بگیرید و از او سپاس گذار باشید. و در رفع عیب بکوشید تا اعتماد او جلب شود.
- دوست عیب دوست را نمی بیند
- دوست گاه خود معیوب است
-
از دشمن ریز بین و دانا کمک بگیرید و برای گوشزد کردن عیب تان از او سپاس گذار باشید. اگر حسن شما را گفت بدانید حیله است. باور نکنید و خود را بیازمایید.
- دشمن در حال دشمن خود به دقت نظر می‌کند
- دشمن مدام در حال عیب جویی ست
- هر شب به دقت در اعمال خود کاوش کنید. برای صفات خوب درون خدا را شکر کنید و صلوات بفرستید تا زیاد شوند. و از بدی‌های درون استغفار کنید تا پاک گردند.
-
مراقبهٔ محیط
-
ارتقاء اخلاق
-
روش مقابله:
- اسباب بیماری یا مادر زادی یا به سبب بیماری یا به سبب اعمال اند.
*** *** ***