عید نگار / منتخب بیانات مقام معظم رهبری درباره نوروز

پیامبرصلی الله علیه وآله:

اگر می‏توانید هر روز را نوروز کنید ؛ یعنی در راه خدا به یکدیگر هدیه بدهید و با یکدیگر پیوند داشته باشید

دعائم الإسلام ، ج 2 ، ص 326

امام صادق‏ علیه السلام :

ما مِن یَومِ نَیروزٍ إلاّ و نَحنُ نَتَوقَّعُ فِیهِ الفَرَجَ لأِنَّهُ مِن أیّامِنا و أیّامِ شِیعَتِنا

هیچ نوروزی‏نیست مگر آن‏که ما در آن روز منتظر فرج [ظهور قائم آل‏محمّدصلی الله علیه وآله] هستیم ؛ چرا که نوروز از روزهای ما و شیعیان ما است

مستدرک الوسائل ، ج 6 ، 352

امام علی علیه السلام :

کُلُّ یَومٍ لا یُعصَی اللَّهُ فیهِ فَهُوَ عِیدٌ

هر روزی که در آن خداوند نافرمانی نشود ، عید است

نهج ‏البلاغه ، حکمت 428

:بیانات مقام معظم رهبری 

 اعیاد این جوری هستند؛ یک سرآغاز را و یک دوره ی جدید را به انسان القا میکنند. این احساس ورود در دوره ی جدید به انسان کمک میکند که نشاط تازه ای پیدا کند، برنامه ریزی جدیدی بکند، ابتکاری به میدان بیاورد؛ خیلی چیز خوبی است. لذا در همه ی دنیا همه ی ملّتها به اعیاد سالشان اهمّیّت میدهند. این اهمّیّت ممکن است در یک جاهایی جنبه ی مذهبی داشته باشد، مثل مسیحی ها و دیگران؛ یک جاهایی هم نه، جنبه ی مذهبی اصلاً ندارد امّا اوّل سال است. اوّل سال یعنی روز نو، کار نو، ابتکار نو؛ معنایش این است. این خیلی احساس خوبی است که برای انسان به وجود می آورد.

نوروز بهانه ای و وسیله ای است برای ارتباط قلبی میان مردم و میان مبدأ عظمت و عزّت، یعنی ذات مقدّس باری تعالی. در نوروز ایرانی، حقیقت نوروز یک حقیقت مردمی است؛ مردم به مناسبت نوروز با یکدگر با صفا و محبّت رفتار میکنند؛ به یکدیگر تبریک میگویند و هدیه میدهند. رسم و سنّت باستانی و پادشاهی، امروز بعد از گذشت سالها و قرنها، در نوروز وجود ندارد. در ایّام نوروز و تحویل سال نو، شلوغ ترین و پرازدحام ترین مراکز در کشور پهناور ما عبارت است از بارگاه های مقدّس ائمّه و امام زادگان (سلام الله علیهم)

ساعت تحویل و هنگام تحویل، در حقیقت حد فاصلی است بین یک پایان و یک آغاز؛ پایان سال گذشته و آغاز سال نو. البته نگاه عمده ی ما باید به طرف جلو باشد؛ سال نو را ببینیم، برای آن خودمان را آماده کنیم و برنامه ریزی کنیم، اما حتماً نگاه ِبه پشت سر و راهی که طی کرده ایم هم برای ما مفید است. برای این که ببینیم چه کرده ایم، چگونه حرکت کرده ایم، نتایج کار ما چه بوده است و از آن درس بگیریم و تجربه بیاموزیم.

ما هستیم که با رفتار و جهتگیری های خودمان، زندگی را مبارک میکنیم یا نامبارک میکنیم. یعنی آنچه که سرنوشت نهائی انسان را تنظیم میکند، انتخاب خود انسان است. خدای متعال این توانائی را به ما داده که انتخاب کنیم؛ «و هدیناه النّجدین»؛ دو راه را به ما نشان داده که انتخاب کنیم. البته گاهی شرائط جوری است که انتخاب برای انسان آسان است، گاهی انتخاب سخت است؛ ولی به هر حال باید در همه ی امور انتخاب کرد. اینکه در سوره ی مبارکه ی حمد، هر روز بارها تکرار میکنیم «اهدنا الصّراط المستقیم»، نشان دهنده ی این است که صراط مستقیمی که در پیش گرفته ایم.

نوروز هم، یعنی نو شدن سال - حالا اسمش را هرچه بگذاریم؛ که خب، نوروز اسم مناسبی است - چیز خیلی خوبی است. در حرکت زندگی، مقطع قرار دادن خیلی خوب است. اگر زندگی همین طور یکنواخت ادامه پیدا کند و انسان به مقاطع جدید نرسد، قاعدتاً به فکر نوسازی و نوآوری نخواهد افتاد. مقطع قرار دادن در حرکت عمر و مسیر عمر، یکی از فوائدش همین است که انسان میگوید خب، این سال کهنه شد، تمام شد، حالا شد سال نو؛ سال نو هم کار نو، فکر نو، همت نو و انگیزه ی نو را قهراً با خودش همراه میآورد؛ همچنان که رسم است بین ما و بین دیگر مردم دنیا که وقتی سالشان نو میشود، لباسها را نو میکنند، خانه را نو میکنند؛ که خب، بین ما خانه تکانی و اینها معمول است؛ دیگران هم ظاهراً این چیزها را دارند. پس نوروز یک مقطع جدیدی است.

این فایده را دارد که انسان این فرصت را پیدا میکند که به کارهای گذشته و آینده ی خود فکر کند؛ یعنی بگوید خب، حالا این سالی که گذشت، ما این اشکالات را داشتیم؛ از این سال شروع کنیم درست کردن، اصلاح کردن. در همه ی امور زندگی، این معنا می آید.

    به نظر من اولیترین نقطه ای که انسان خوب است به فکر بیفتد، رابطه ی خودش با خداست. اول سال که میشود، آدم فکر کند که خب، سال گذشته و قبلش هر جور بود، گذشت؛ الان یک مقطع جدیدی است؛ یک رابطه ی جدیدی با خدای متعال تعریف کنیم؛ هم در جنبه های ایجابی، هم در جنبه ی نفیای. جنبه ی نفیای یعنی گناه. انسان به بعضی گناه ها عادت کرده؛ لذا اهمیت آنها را درک نمیکند. اگر انسان یک تأمل بکند، اینها را در رفتار خودش، در عمل خودش متوجه میشود.

 انسانها نیز می توانند خود را هماهنگ با عالم طبیعت کنند و از این فرصت برای روئیدن و بالیدن و تلاش و نوآوری و ابتکار استفاده کنندامید به خداوند و ایمان الهی، مأیوس نشدن در برابر مشکلات و نگاه بلندمدت و تاریخی راز پیشرفت است که باید این روحیه را بیش از پیش تقویت کرد.

عید نوروز ایرانی برای همه ی ما مردم ایران و نیز مسلمانانی که در کشورهای دیگر عید نوروز را میشناسند و گرامی میدارند، فرصت مغتنمی است برای اینکه از این روز و از این مناسبت، در سمت و سوی حرکت اسلامی استفاده کنیم. دأب و دِیدن اسلام این است: از همه ی فرصتها، از همه ی لحظه های زندگی، از همه ی مقاطع حیات در شکلهای گوناگون استفاده شود، برای تکامل انسان، برای پیشرفت معنوی و مادی نوع بشر. ما ایرانیها میتوانیم با استفاده ی از این مناسبت، به کارهائی که اسلام ما را به آن دعوت کرده است، و در جهت احکام اسلامی و معارف اسلامی حرکت کنیم؛ خودمان را با اهداف عالیه ی اسلام آشنا کنیم. در این ایام، صله ی رحم، توجه به خدای متعال، شنیدن سخنان خوب از یکدیگر، و اجتماع در مراکز دینی و معنوی، از آن فرصتهای مغتنمی است که باید از آن استفاده کرد.

  مردم عزیز کشور ما در طول سالیان متمادی و بخصوص در اوقات حاکمیت نظام اسلامی بر کشور، از عید نوروز هم برای معنویت، برای معرفت، برای نزدیکی به خدا استفاده کرده اند. شاهد هم این است که شما در ساعت تحویل اگر ملاحظه کنید، میبینید بیشتر مردم در مراکز دینی، در بارگاه ها، در زیارتگاه ها و مشاهد مشرفه و در مساجد مشغول توجه و دعا و ذکرند. معنای این حرکت عظیم این است که ملت ایران از این آئین و از این سنت هم برای دین بهره برداری میکند. این باید خط شاخصی باشد برای ما در همه ی امور، که برای پیشرفت معرفت خود، معنویت خود، دین خود، استقرار احکام اسلامی و معارف اسلامی و اخلاق اسلامی بهره برداری کنیم.

 عید نوروز که یک عید علی الظاهر غیر دینی است، عید ملی است، جنبه ی دینی و یادآوری دینی ندارد؛ اگرچه حالا در بعضی از روایات دارد که «النّیروز من ایّامنا»: از روزهای ماست - حالا نمیدانیم چقدر این روایات اعتبار و استحکام سندی دارد - اما محتوای دینی در همه ی حوادث زندگی انسان وجود دارد؛ از جمله در این عید. خوشبختانه مردم ما توجه دارند، دعا میخوانند، ذکر میگویند، در مشاهد مشرفه شرکت میکنند؛ حتّی کسانی که به شهرها و مراکزی میروند که علی الظاهر مشاهد مشرفه ی معروف هم ندارد، آنجا اگر امامزاده ای پیدا شود، ساعت تحویل را حتماً توی امامزاده میگذرانند؛ اگر مثلاً فرض کنید عید را به شیراز میروند، ساعت تحویل را در شاهچراغ میروند؛ این یک عادت بسیار پسندیده ای است در بین مردم ما.

فرمود: «یا محوّل الحول»؛ سال را تحویل میکند. تحویل سال فقط در تحویل فصل زمستان به فصل بهار نیست؛ همه ی فصول در واقع تحویل میشوند. یک وقت فصل بهار است، یک وقت فصل تابستان است، بعد پائیز و برگ ریزان شروع میشود. زمستان و سرما که ظاهرش سخت و خشن است، اما باطنش در واقع مایه ی حیات بهار است. تحویل حول، یعنی این؛ فصول تبدیل به یکدیگر میشوند.

   احوال گوناگون طبیعت، پیدرپی میآیند و تغییر پیدا میکنند؛ اینها همه اش آیات الهی است. ما عادت کردیم، اهمیت آنها را نمیفهمیم؛ والّا اگر انسان به این تغییر و تحولی که در طبیعت وجود دارد، عادت نکرده باشد و بار اوّلی باشد که اینها را میبیند، خواهد دید که خیلی حوادث شگفت آوری است. همین روئیدن گیاهان، نو شدن طبیعت، بارور شدن درختان، اینها همه علائم قدرت الهی است که همین طور ما با چشمِ عادت کرده ی خودمان از اینها آسان میگذریم. در نفس خود ما هم همین جور است، وجود خود ما هم همین جور است.

  عید نوروز یک عید شرقی و حامل ارزشهای برجسته و ممتازی است. در واقع عید نوروز یک نماد است؛ نماد نوآوری و طراوت و جوانی و نشاط، همچنین نماد مهربانی و محبت به یکدیگر، سرکشیِ برادران از یکدیگر، محبت خانواده های خویشاوند به یکدیگر، محکم کردن روابط دوستی و مهربانی میان دوستان، آشنایان و زدودن کینه ها؛ چون بهار مظهر طراوت است، مظهر نشاط است و همه ی این معانی در واقع در بهار وجود دارد. و این یک امتیاز است برای ملتهای ما که نوروز را آغاز سال نوِ خودشان قرار دادند، مبدأ تاریخ قرار دادند؛ به خاطر اینکه حامل این معانی برجسته است.

این جشن یک جشن ملی است؛ جزو اعیاد دینی نیست؛ لکن از سوی بزرگان شرع مقدس ما هم، نوروز مورد تأیید قرار گرفته. ما روایات متعددی داریم که در آنها از نوروز تجلیل شده و روز نوروز گرامی داشته شده. این موجب شده است که نوروز وسیله ای بشود برای اظهار عبودیت انسانها در مقابل پروردگار و تواضع ما در مقابل پروردگار. در واقع فرصتی است برای اینکه انسان دل خود را با یاد خدا هم طراوت ببخشد.

  در این دعائی که در آغاز هر سال، در هنگام تحویل، همه میخوانیم، این فِقره جالب توجه است که میفرماید: «حوّل حالنا الی احسن الحال».(۱) نمی فرماید ما را به روز نیکی، حال نیکی برسان؛ به پروردگار عرض میکند ما را به بهترین حالها، به بهترین روزها، به بهترین وضعیتها برسان. همت والای انسان مسلمان همین است که در همه ی عرصه ها به بهترین ها دست پیدا کند.

  رسم نوروز در درون خود زیبایی های زیادی را دارد؛ علاوه بر اینکه در هر نقطه، ایرانیان این لحظه ی تحویل را با نام خدا و با درخواست تحول اساسی در زندگی شان آغاز می کنند. یکی از زیباترین رسمهای موجود در عید نوروز، رسم دید و بازدید و صله ی ارحام و مستحکم کردن روابط و پیوندهای عاطفی میان افراد جامعه است. این را اگر با بعضی از جشنهای ملیِ ملتهای دیگر - که همراه با کارهای غیر اخلاقی و به دور از این ارتباطات عاطفی است - مقایسه کنیم، آن وقت درمی یابیم که جشن ملی و آغاز سال نوِ ما ایرانیان علاوه بر تقارن با بهار طبیعت که یک امتیازی است، چه خصوصیات نجیبانه و مهربانانه ای در خود دارد. شادی دلها، لبخند و تبریک و خوش آمدگویی به یکدیگر و پی گرفتن روابط انسانی و نو کردن محیط زندگی از رسوم بسیار خوب و مطلوبی است که ایرانیان از گذشته تا امروز به آن پایبند بوده اند و اینها همه مورد تأیید آئین مقدس اسلام و شرع اسلامی است.

اول سال فرصت خوبی است برای تقویت عزم ملی، برای برکت بخشیدن به عمر خود در این سال. اگر همه ی آحاد ما مردم ایران از اول سال عزم خود را بر این متمرکز کنیم که با تلاش خود، با حرکت خود، سال پُرباری برای خود فراهم کنیم، خدای متعال هم یقیناً کمک خواهد کرد. البته جانمایه ی این عزم ملی و بزرگ، نیت پاک و تصمیم بر جلب رضای الهی است؛ تصمیم بر پیمودن صراط مستقیم؛ و آنگاه شناختن موقعیت خود و وضع خود، جایگاه خود در شرایط کنونی عالم و چالشهایی که پیش روی ملت قرار دارد، و شناختن خطوط اساسی برای مواجهه ی با چالشها. این، شرط موفقیت یک ملت زنده است؛ وضع خود را، جایگاه خود را، شرائط خود را درست بشناسد و برای این شرائط برنامه ریزی داشته باشد و عزم و تصمیم قاطع بر مواجهه ی با آنچه که در این راه برای انسان به طور طبیعی پیش بیاید.