آفات الطلاب

خوب درس نخواندن

یکی از مواردی که به طلبگی آسیب و زیان می رساند و جزء آفات طلبگی م باشد، خوب درس نخواندن است، زیرا اگر در درس خواندن جدی نباشی، کم کم از درس خواندن دلسرد می شوی.

البته شیطان هم در این زمینه هم فکر تو و هم عقیده با تو است و نظر تو را تایید می کند. زیرا دوست ندارد در دین باسواد شوی، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «قسم به کسی که جان محمد صلی الله علیه و آله و سلم در دست اوست، وجود یک عالم، برای شیطان، سخت تر از هزار عابد است، زیرا عابد در فکر (اصلاح) خودش است و عالم در اندیشه (اصلاح) دیگران.» کنزالعمال، حدیث 28908

ولی اگر برای درس خواند وقت بگذاری و ارزش قائل باشی، چون درس را می فهمی، لذا در کلاس درس لذت می بری، و بعدها خودت می توانی کتابهایی را که خوانده ای تدریس کنی.

پس نتیجه خوب درس نخواندن یا در کلاس درس منظم شرکت نکردن علاوه بر اینکه نمی گذارد درس را خوب بفهمی و خوب تدریس کنی، چون پایه های علمی تو ضعیف است، بلکه در ادامه تحصیل تو هم مانع خواهد بود.

امیرالمومنین علی علیه السلام می فرمایند: «هرگاه خداوند بخواهد بنده ای را پست و خوار گرداند، او را از علم بی بهره می سازد.» نهج البلاغه (فیض)، قصار 280

پس اگر در علم و دانش زحمت نکشی، بدان که خودت خواسته ای که خداوند تو را از علم و دانش بی بهره سازد و بی بهره گی تو، مساوی با خواری تو خواهد بود و این مانع را کسی جز خودت به وجود نیاورده است.

مباحثه

اگر درس را خوب حفظ کنی و آن را خوب بخوانی ولی مباحثه نداشته باشی، یقین بدان که مطالب کتاب، مدت زیادی در ذهن و حافظه تو باقی نخواهد ماند، مباحثه کردن فواید زیادی دارد، زیرا در هنگام بازگو کردن، هم گوش تو یکبار دیگر مطالب را می شنود و هم زبانت بار دیگر بازگو می کند، همچنین مجبور خواهی شد که قبل از اینکه ساعت مباحثه شروع شود، کتاب را به دست بگیری و مطالب آن را به دقت مطالعه نمایی.

در بعضی موارد دیده شده است مثلا در سر کلاس مطلبی را نفهمیده ای و استاد درس را همچنان می گوید و به پیش می رود و تو آن قسمت را نپرسیده ای و از کنار آن به راحتی گذشته ای، ولی زمانی که پای مباحثه به میان می آید بار دیگر آن مطلب را مرور کرده و سعی خواهی کرد که آن را بفهمی و درک کنی و برای هم مباحثت توضیح دهی. در حالی که اگر مباحثه نبود، ناگزیر می شدی به آن قسمت از کتاب  که متوجه نبودی مراجعه کنی.

نحوه مباحثه کردن و شیوه درس خواندن

باید هم  مباحثی را انتخاب کنی که در درس جدی باشد، رعایت ساعات مقرر را بکند و در هنگام مباحثه از مطالبی که ذهن و فکر هر دوی شما را پرت می کند خودداری کنید، مبادا در هنگام مباحثه از صحبت های سیاسی، اجتماعی یا مشکلات روزمره سخنی به میان آید، بلکه آن ساعت معین، فقط باید اختصاص به مباحثه داشته باشد، و اگر صحبتی بود بعد از مباحثه مطرح کنید.

 مطلب دیگر اینکه نباید در جایی مباحثه کنید که قادر به تمرکز افکار نباشید، مثلا در محل عبور و مرور افراد، یا در جاهای پر سر و صدا، یا در ساعاتی که نوعا موقع استراحت یا غذا خوردن یا وقت نماز یا غیره می باشد.

قبل از اینکه در کلاس درس حاضر شوی، درسی را که استاد قرار است بگوید، آن را مطالعه کن تا اندکی با بحث مورد نظر آشنا شویزیرا پیش مطالعه در فهمیدن درس خیلی موثر است.

بعد از تدریس استاد باید آن درس را دوباره مطالعه کنی و برای مباحثه آماده شوی و مطالبی را که اگر احیانا نفهمیده ای مشخص کنی تا در مباحثه کردن رفع شود.

روز بعد درس گذشته را مباحثه کن.

روزهای تعطیلی پنجشنبه و جمعه کتاب را خلاصه نویسی کن و مطالب مهم آن را بنویس.

البته در مباحثه کردن اولویت ها را باید در نظر بگیری، یعنی درس هایی را مقدم بداری که مهم تر و پر ارزش تر ست،  و نباید ساعات مباحثه را تعییر دهی یا از کتابی به کتاب دیگر روی بیاوری زیرا این کار باعث دلسردی و عدم موفقیت تو خواهد شد.

عالم بی عمل

یکی دیگر از آفات طلبگی این است که طلبه سالها درس بخواند و عالم شود ولی به آن علم عمل نکند. هر کسی ب ه علم خود عمل نکند، آنچه را دانسته به مرور زمان بر اثر عمل نکردن و استفاده نکردن فراموش می کند.

طلبه ای که در حوزه چند سال درس بخواند و از شهریه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف استفاده کند ولی به علم خود عمل نکندنه تنها خود سودی نمی برد و نمی تواند دیگران را اصلاح کند بلکه مایه گمراهی و ضلالت مردم خواهد بود.

امام علی علیه السلام می فرمایند: «علم و دانش منافق در زبان اوست و علم و دانش مومن در عمل اوست.» همچنین آن حضرت می فرمایند: «علم بدون عمل حجت خداست بر بنده، علمی که تو را اصلاح نکند گمراهی است..» غررالحکم – ج 2

از این کلام امام علیه السلام دانسته می شود طلبه ای که به علم خود عمل نکند، به اسلام ضربه می زند.

اگر طلبه ای به علمش عمل نکند و قصد نداشته باشد خود را اصلاح بکند باید این سخن امام صادق علیه السلام را مطالعه کند که فرمودند: «همانا وقتی که عالم به علمش عمل نکند، موعظه اش در دلهای (شنوندگان) بلغزد و (اثر نکند) همان گونه که باران بر سنگ صاف می لغزد (و نفوذ نمی کند).»

تحمل نکردن سختی ها

طلبگی سختی های مخصوص به خود را دارد، که در بعضی از افراد این سختی ها و مشکلات بیشتر نمایان می شود و در برخی دیگر کمتر. مثلا در برخی طلاب این سختی ها مادی است و در برخی دیگر سختی ها در مبحث معنوی است و این مشکلات تمام فکر آنها را به خود مشغول ساخته است. زیرا برخی در فکر ترک مکروهات و محرمات هستند و عده ای در فکر انجام مستحبات و رسیدن به مقام راضیة مرضیه می باشند و گروهی هم هستند که حافظه چندان قوی ای ندارند و مشکلات و سختی های آنها در درس خواندن و تعلیم و تعلم است.

همه این اقسام هر کدام به تنهایی می تواند آفت بزرگی برای جویندگان این مسیر مقدس باشد لذا دیده شده است که افرادی با هزاران آرزو و امید وارد حوزه های علمیه شدند ولی بعد از مدتی، درس و بحث و طلبگی را رها کردند و به شغل های دیگری روی آوردندولی آنچه که شایان ذکر است این است که کسی علاقه به نظام طلبگی دارد باید در پیمودن این راه سختی ها و مشکلات آن را تحمل کند و به خود بگوید، هر کاری در این دنیا سختی ها و مشکلات مخصوص به خود را دارد و علاوه بر آن، آفرینش انسان، گوهر و ذات بشر از رنج و سختی است.

رمز موفقیت طلاب علوم دینیه، تحمل سختی ها و صبر و استقامت در طلبگی است.

نکته دیگری که طلاب محترم به آن توجه کنند این است که با مطالعه کتبی که در حالات و زندگینامه علماء و دانشمندان و روحانیون و مراجع تقلید و عرفا و متعلمین اخلاق در این زمینه نوشته شده است، علاوه بر اینکه صبر و استقامت آنها را در برابر سختی ها و مشکلات بیشتر می کند، بلکه جرقه های امید و آرزوی صحیح و معقول آنها روز به روز تقویت می شود.

طلاب محترم علوم دینیه باید دقت کنند که سختی ها و مشکلات در مسیر طلبگی بر سه قسم است:

قسم اول: سختی هایی که طلاب محترم با آگاهی و اختیار خود، آنها را تحمل می کنند مانند سختی و دشواری تعلیم و تعلم، انجام عبادتها و ریاضتهای نفسانی شرعی، مبارزه با نفس و تحصیل فضایل اخلاقی که لازمه یک طلبه و روحانی است.

قسم دوم: تحمل سختی هایی که بدون اختیار به سراغ طلاب می آید، ول با این وجود می توان آنها را تحمل کرد. مانند تحمل تنگی و سختی معیشت، اعمال سلیقه شخصی از سوی مدیریت حوزه ها و..

قسم سوم: تحمل سختی هایی که وجود آنها و یا دفع و از بین بردن آنها، هیچ کدام به اراده و اختیار طلبه نیست، مانند شنیدن خبر فوت عزیزان و همچنین وجود بیماری های لاعلاج و...

در مورد قسم اول که طلاب محترم، چون با اختیار خود، این مسیر را انتخاب کرده اند، پس باید سختی های آن را هم تحمل نمایند. مانند کسی که همسری انتخاب کرده، پس باید سختی های آن را از قبیل نفقه و خرجی دادن، مسکن و... تحمل نماید.

اما در قسم دوم که سختی ها بدون اختیار برای طلاب پیش می آیند ولی با این وجود می توان تحمل کرد باید در توضیح آن گفت که چون قدرت تحمل بر آن وجود دارد، پس باید تحمل کرد، و اگر با وجود قدرت، تحمل نکند، عجز و ناتوانی خود را ثابت کرده است.

و اما قسم سوم که وجود و عدم آن هیچکدام به اختیار طلبه نیست، چون چنین است، پس غم و غصه خوردن و فرار از آن بی نتیجه است، این همان قضا و قدر الهی است که انسان درباره آن هیچ اختیاری ندارد و چون واقع شد، چاره ای جز تحمل و صبر و شکیبایی نخواهد بود.

حضرت عیسی علیه السلام به حواریین خود فرمودند: «به درستی که شما به آنچه که دوست دارید نخواهید رسید مگر به آنچه که کراهت دارید صبر کنید.»

و حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند که: «خدای عزوجل فرمود هرگاه مصیبت و بلایی را بر بنده ام نازل کنم، چه در بدل یا مال یا فرزند او، و او صبر جمیل نماید، من در روز قیامت از او شرم و حیا می کنم که ترازویی به جهت او نصب کنم یا نامه عمل او را بگشایم.» معراج السعاده

طلاب محترمه علوم دینیه باید اموری را که صبر و استقامت در مقابل سختیها و مشکلات را سهل و آسان می کند در نظر بگیرند که مهمترین آنها احادیثی است که در فضیلت صبر و تحمل سختی ها و حسن عاقبت آن در دنیا و آخرت واقع شده است. از قبیل این حدیث از امام صادق علیه السلام که فرمودند: «چه بسا لحظه ای صبر کردن که شادی و خوشحالی طولانی به همراه می آورد و چه بسا لحظه ای لذت بردن که اندوهی طولانی بر جای می گذارد.» جامع الاخبار

و همچنین امیر المومنین علی علیه السلام می فرمایند: «اگر صبر کنی مقدرات الهی بر تو جاری می شود و تو در آن اجر و پاداش خواهی داشت و اگر بی تابی کنی باز هم مقدرات الهی بر تو جاری خواهد شد و تو گناه کار خواهی بود.»

و همچنین آن حضرت فرمودند: «به درستی که برای سختی ها و گرفتاری ها حد و اندازه ای است که بالاخره در آن پایان می پذیرند، پس هرگاه یکی از شما گرفتار مصیبتی شد، باید در برابر آن تسلیم و صبور باشد تا بگذرد..» بحار الانوار – ج 71

منبع:

آفات الطلاب، مولف: شاکر برخوردار فرید

این کتاب، کتابی است که در زمینه تعلیم و تربیت علوم دینیه با بیش از نیم قرن تجربیه علمی و عملی عالم ربانی و معلم اخلاق، رئیس و موسس حوزه علمیه، حضرت آیت الله مجتهدی تهرانی به زیور طبع آراسته شده است.