حسن بن محبوب، از ابو ايّوب، از ابو الورد از امام ابو جعفر عليه السّلام روايت كرده است كه فرمود:
رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در آخرين جمعه شعبان مردم را خطبه كرد، پس خداى را حمد و ثنا گفت، و آنگاه فرمود: آيا اى مردمان همانا كه ماهى بر شما سايه افكنده كه شبى در آن ماه است كه از هزار شب بهتر است، و آن، ماه رمضان است، كه خدا روزه داشتنش را واجب ساخته، و بپا خاستن شبى در آن ماه را به مانند نماز هفتاد شب در ماههاى ديگر قرار داده، و براى كسى كه در اين ماه عملى از اعمال خير و احسان را به قصد تقرّب به خدا بجا آورد، اجرى برابر با اجر كسى كه فريضهاى از فرائض خداى عزّ و جلّ را اداء كند مقرّر داشته، و كسى كه در اين ماه فريضهاى از فرائض خدا را بجا آورد، به مانند كسى است كه هفتاد فريضه را در ماههاى ديگر بجا آورده باشد، و اين ماه، ماه صبر است، و صبر ثوابش بهشت است، و اين ماه، ماه مواسات و همدردى است، و اين ماهى است كه خدا روزى مؤمنان را در آن مىافزايد، و كسى كه در اينجا مؤمنى روزهدار را به افطار پذيرا شود ثواب آزاد كردن بندهاى را و آمرزش گناهان گذشته اش را به پاداش اين عمل دريافت مىكند.
پس گفتند: يا رسول اللَّه، همگى ما قدرت نداريم كه روزه دارى را به افطار فراخوانيم، پس فرمود: خداى تبارك و تعالى كريم است، و به كسى از شما كه قادر نباشد جز با جرعه شيرى آميخته با آب يا شربتى از آب گوارا يا دانهاى چند از خرما روزهدارى را به افطار بخواند، و تمكّنى افزون از اين نداشته باشد، همين ثواب را عطا مىكند، و كسى كه در اين ماه بار تكاليف مملوك خود را سبك سازد، خداى عزّ و جلّ سؤال او را برايش سبك و آسان مىسازد. و اين ماهى است كه اوّل آن رحمت، و وسطش مغفرت، و پايانش اجابت دعا و آزادى از آتش دوزخ است. و شما را در اين ماه از چهار خصلت بىنيازى نيست: دو خصلت كه بوسيله آن خدا را خشنود مىسازيد، و دو خصلت كه خود از آن بى نياز نيستند، اما آن دو خصلت كه خدا را با آن خشنود مىسازيد، پس شهادت به اين حقيقت است كه معبود حقّى جز اللَّه نيست، و من رسول خدايم. و امّا آن دو خصلت كه شما از آن بى نياز نيستيد، پس اين است كه در اين ماه حوائجتان را و بهشت را از خداى عزّ و جلّ بخواهيد، و عافيت را از او مسألت كنيد، و از آتش دوزخ به او پناه بريد.
از جابر نقل شده است كه امام باقر (ع) فرمود: اى جابر، هر كس ماه رمضان بر او در رسد و روزها را روزه بگيرد و بخشى از شب را به عبادت برخيزد، و دامن و زبان خود را از حرام نگه دارد و چشم خود را از حرام بپوشد و به كسى آزار نرساند، مانند روزى كه مادرش او را زاييده است از گناهان خود بيرون مىرود. راوى مىگويد: به امام (ع) گفتم: فدايت شوم، اين حديث چه نيكوست! فرمود: اين شرط هم چه سخت است!
و نيز از جابر نقل شده است كه امام باقر (ع) فرمود: پيامبر خدا (ص) چون به هلال ماه رمضان نظر مىكرد، رو به قبله مىنمود، سپس مىگفت: «خداوندا، اين ماه را همراه با امنيت و ايمان، و سلامتى و اسلام، و تندرستى شكوهمند، و روزى وسيع، و دفع بيماريها، و تلاوت قرآن، و يارى بر نماز و روزه، بر ما نو بگردان. خداوندا، ما را براى ماه رمضان سالم نگهدار و آن را نيز براى ما سالم بدار، و آن را از جانب ما بپذير، تا ماه رمضان در حالى تمام شود كه ما را آمرزيده باشى». سپس رو به سوى مردم مىكرد و مىفرمود: اى گروه مسلمانان، هنگامى كه هلال ماه رمضان طلوع مىكند، شياطين سركش به زنجير كشيده مىشوند، و درهاى آسمان و درهاى بهشت و درهاى رحمت همه گشوده مىشود، و درهاى دوزخ را مىبندند، و دعا مستجاب مىگردد، و هنگام هر افطارى براى خدا آزادشدگانى خواهد بود كه آنان را از آتش آزاد مىكند، و هر شب مناديى ندا مىكند: «آيا درخواستكنندهاى هست؟ آيا استغفاركنندهاى هست؟ خداوندا، به هر انفاقكنندهاى عوض ده و مال هر بخيلى را به دست تلف بسپار» تا چون هلال شوّال طلوع كرد، مؤمنان را ندا مىكنند كه: صبحگاهان براى گرفتن جايزههاى خود حاضر شويد كه آن روز، روز پاداش است. سپس امام باقر (ع) فرمود: آگاه باشيد، سوگند به آن كسى كه جانم به دست اوست، اين جايزه ها دينار و درهم نيست [بلكه آمرزش و رحمت الهى است].
ابن بابويه، محمد بن على، ترجمه من لا يحضره الفقيه - تهران، چاپ: اول، 1367ش.
ابن بابويه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه انصارى - قم، چاپ: اول، 1382 ش.