روش های حکمت و موعظه و جدل

پیامبر اکرم برای تبلیغ آیین خود و تقویت اعتقاد به خداوند در انسان ها از سه روش استفاده می کردند:

الف) دعوت مردم به آیین الهی از راه بیانات حکیمانه و به وسیله سخنان مشمول عقلی و علمی

ب) دعوت از راه مواعظ حسنه و اندرزهای نیکو

ج) دعوت به وسیله بحث و جدل، اما جدلی که با بهترین صورت تحقق پذیرد و منزه از مِراء و خصومت باشد

ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ..‌ ﴿النحل‏، 125﴾

با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت دعوت كن و با آنان به [ شيوه‏اى ] كه نيكوتر است مجادله نماى..

حکمت

حکمت یعنی سخن متقن و محکم که قابل شک و تردید نباشد، سخنی که بر اساس دلیل و برهان باشد. آیه فوق می گوید، مردم را با به وسیله دلیل و برهان، به سوی پروردگارت هدایت کن.

اما تعبیر بهتر از حکمت در این آیه؛ گام برداشتن در مسیر آگاهی از واقعیات اجتماعی است و اینکه اجتماعت را بشناسی و امکانات و ضوابط عقلی و فکری و اجتماعی آن را بررسی کنی و در ابتدای راه همه آنها را زیر نظر داشته باشی.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز با توجه به تفاوت های موجود در هر انسانی، شیوه عملی خود را تغییر می دادند و به تفاوت های عمیقی که میان افراد جامعه بود، وقوف داشتند.

برخی گفته اند: «بی تردید از بین همه روش های تبلیغی|مروز، آن روشی که بیشتر مورد تایید دین اسلام است، روش استدلالی و حکمت است. »

هنگامی که دعوت، صبغه برهانی داشته باشد، دست کم اتمام حجت برای انسان های معاند نیز محسوب خواهد شد و بی تردید پایدارتر نیز خواهد بود.

موعظه

موعظه سخنی است که دل را نرم می سازد، رقت قلب ایجاد می کند، انسان را تسکین می دهد، آدمی را از هوی و هوس های نفسانی آگاه ساخته و او را بر آن می دارد تا با آنها به مبارزه برخیزد. موعظه از راه های دعوت و جلب قلوب انسان ها است و پیامبران برای جذب افرادی که دارای احساسات و عواطفی جوشان بودند و همچنین بیداری عمومی از آن بهره می برد.

این شیوه بنابر نظر قرآن از شیوه های موثر در تقویت خداباوری می باشد.

علامه طباطبایی می نویسد: «موعظه این است که کارهای نیک طوری یادآوری شود که قلب شنونده از شنیدن آن رقت پیدا کند و در نتیجه تسلیم شود.»

تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج24

شیوه های تبلیغ پیامبر اعظم در دعوت به اسلام، فهیمی

شیوه های دعوت و تبلیغ از دیدگاه قرآن، فضل الله

حیات طیبی، معاونت فرهنگی - تبلیغی حوزه های علمیه خواهران