عید در آیینه آیات و روایات
العِيد- ج أَعْيَاد [عود]: روزيكه در آن حادثه يا اتفاق مهمّى در سال رُخ داده باشد كه در هر سال آنرا به ياد گيرند، موسم و فصل.
عيد را از آن جهت عيد گويند كه هر سال عود ميكند و تكرار ميشود؛ و گفتهاند هر حالتى است كه پىدرپى بانسان رجوع ميكند ابن اعرابى گفته علت اين تسميه آنست كه در هر سال با فرح جديد عود ميكند.
لفظ عيد فقط يكبار در قرآن مجيد و در آیه 114 ، سوره مائده آمده است : « عیسی بن مریم گفت: بارالها ! پرودگارا ! برای ما از آسمان مائده ای فرست تا این روز برای ما و کسانی که پس از ما می آیند ، عید باشد که تو بهترین روزی دهندگانی و آیت و حجتی از جانب تو برای ما باشد.»
عید، روزی است که در آن سود و منفعتی به دست بیاید و در شرع مقدس اسلام ، روزهای غدیر ، قربان و فطر عید نامیده می شوند که در عید اضحی ، قربانی و در عید فطر ، زکات فطره مطرح است و در غدیر ، حضرت علی (علیه السلام) به امامت منصوب شدند .
مفضل بن عمر گويد: بامام صادق عرض كردم مسلمانان را چند عيد است؟
فرمود: چهار عيد
عرض كردم: دو عيد (فطر و قربان) را با روز جمعه ميدانم
بمن فرمود: بزرگترين و شريفترين عيدها روز هيجدهم از ماه ذى الحجة است همان روزى كه رسول خدا در آن روز امير المؤمنين را بپا داشت و رهبر و راهنمايش ساخت
گويد: عرض كردم در چنين روزى ما را وظيفه چيست؟
فرمود: بر شما لازم است كه آن روز را بشكرانه و ستايش خداوند روزه بگيريد با توجه باينكه خداوند همه وقت شايسته سپاسگزارى است چنانچه همه پيغمبران بجانشينان خود دستور دادند روزى را كه جانشينشان رسماً معرفى شده است روزه بدارند و عيدش كنند و هر كس اين روز را روزه بدارد ثوابش از عبادت شصت سال برتر است.
شناخت روز عيد
امام علی علیه السلام فرمودند: «...هر روز كه خدا را نافرمانى نكنند، آن روز عيد است!»
معلّى بن خنيس می گوید که در نوروز نزد امام صادق عليه السّلام رفتم، فرمود: امروز را ميشناسى؟ گفتم روزيست كه عجمها بزرگش دارند و بهم هديه دهند..
فرمود: بكعبه اى كه در مكّه است، اين شيوه براى امريست ديرين كه تفسيرش كنم برايت تا بفهمى.
فرمود: در نوروز بود كه خدا از بندههايش پيمان گرفت او را بپرستند و شريك با او نياورند، و برسولان و حججش بگروند، و بائمّه عليهم السلام ايمان آرند.
نخست روز است كه خورشيد تابيده، باد وزيده، گل شكفته در زمين، روزى كه كشتى نوح بر جودى استوار شده،.. روزى كه جبرئيل به پيغمبر فرود آمد، روزى كه پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله، على عليه السّلام را بدوش گرفت تا بتهاى قريش را از فراز كعبه افكند و خرد كرد، و همچنين بود ابراهيم عليه السّلام، روزى كه پيغمبر فرمود تا اصحابش با أمير المؤمنين بيعت كردند،.. روزى كه دوباره مردم با على عليه السّلام بيعت كردند، روزى كه بخوارج نهروان پيروز شد و ذو الثدية را كشت، روزى كه قائم ظهور كند و روزى كه بدجّال پيروز شود..، نو روزى نيايد جز اينكه ما توقع فرج داريم زيرا از روزهاى ما و روزهاى شيعيان ما است..
آداب مشترک اعیاد
مهم ترین اعمال و آداب مشترک این اعیاد عبارتند از : غسل کردن و حمام کردن ، پوشیدن جامه نیکو ، استعمال بوی خوش ، خواندن نماز و ادعیه ضمن آنکه هر یک از آنها اعمال ویژه خود را نیز دارند .
ترجمه و شرح نهج البلاغة (فيض الإسلام) ؛ ج6 ؛ ص1286
نهج البلاغة / ترجمه دشتى ؛ ص733
آسمان و جهان (ترجمه كتاب السماء و العالم بحار الأنوارجلد 54) ؛ ج3 ؛ ص80
ابن بابويه، محمد بن على، الخصال / ترجمه فهرى - تهران، چاپ: اول، بى تا.
قاموس قرآن، ج5، ص: 68
فرهنگ ابجدى ؛ ص631